تأثیر شرایط اقلیمی بر بازده و کیفیت اسانس Ziziphora clinopodioides subsp. rigida (Boiss.) Rech.f. در رویشگاه‌های مختلف استان همدان

یکی از گیاهان معطر و دارویی خانواده لابیاته در ایران Ziziphora clinopodioides Lam (کاکوتی کوهی) است. اسانس این گونه حاوی پولگون است و از آن به‌عنوان آرام‌بخش، مقوی معده، درمان سرماخوردگی، افسردگی، اسهال، سرفه، میگرن، تب و به‌عنوان ضدعفونی کننده استفاده می‌شود. این تحقیق با هدف شناسایی رویشگاه‌های گونه دارویی Ziziphora clinopodioides Lam در استان همدان و بررسی تأثیر شرایط رویشگاهی روی کمیت و کیفیت ماده مؤثره گونه فوق در این استان بعمل آمد. نمونه‌برداری از 11 منطقه رویشی این گیاه در استان همدان انجام گردید. از هر رویشگاه اندام‌های هوایی گیاه مورد نظر در مرحله گلدهی کامل جمع‌آوری شد. برای مقایسه بازده اسانس نمونه‌های مختلف، از آزمون دانکن استفاده شد. ترکیبات تشکیل‌دهنده همه اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌هایGC  و GC/MS مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفتند. مقایسات نشان داد که میانگین‌ اسانس‌ها در سه مرتبه اسانس‌گیری در سطح 01/0 و 05/0 = α به طور معنی‌داری با هم تفاوت دارند. با مقایسه میانگین اسانس‌ها  مشخص شد که بیشترین بازده اسانس با میانگین 08/1% مربوط به استان همدان، شهرستان ملایر، منطقه حفاظت شده لشگردر و کمترین بازده اسانس با میانگین 31/0% مربوط به استان همدان، شهرستان رزن، و منطقه گرمک می‌باشد. آنالیز  GCو GC/MS منجر به شناسایی 26 ترکیب در اسانس‌ها گردید. شناسایی ترکیب‌های موجود در اسانس‌ها نشان داد که میزان ترکیب‌های عمده اسانس (پولگون و 8،1-سینئول) و سایر ترکیب‌ها در نمونه‌های مختلف متفاوت است که نشان‌دهنده تأثیر شرایط رویشگاهی بر کیفیت اسانس است.